Се?рск? м?рны дагавор
Дата падп?сання	10 жн??ня 1920
Месца падп?сання	Се?р, Францыя
Падп?сал?	Цэнтральныя дзяржавы Асманская ?мперыя 百度 ”因而寿皇殿收藏有清代皇帝与皇后的各式画像。 Саюзныя Дзяржавы Францыя Карале?ства ?тал?я Японская ?мперыя Вял?кабрытан?я
Умовы	Ратыф?кацыя Асманскай ?мперы? ? трох гало?ных союзных дзяржа?
Мовы	французская
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Г?сторыя Турцы?
Сельджук?
Кан?йск? султанат
Турэцк?я бейл?к?
Асманская ?мперыя
Се?рск? м?рны дагавор
Вайна за незалежнасць
Лазанск? м?рны дагавор
Кемал?зм
Сучасная Турцыя
Партал ?Турцыя?

Прапано?ваемы па Се?рскаму дагавору падзел Турцы?. Светла-жо?тым паказана тэрыторыя, якая пав?нна была адысц? Турцы?; цёмна-жо?тым — тэрыторыя Курдыстана, блак?тным — тэрыторыя, адыходзячая да Армен??, с?н?м — Грэцы?. Заштрыхаваныя зоны ?плыву Вял?кабрытан?? (чырвоным), Францы? (бэзавым) ? ?тал?? (зялёным) ? м?жнародная дэм?л?тарызаваная зона прал?ва?.

Се?рск? м?рны дагавор, Се?рск? м?р (турэцк.: Sevr Antla?mas?) — адз?н з дагавора? Версальска-Вашынгтонскай с?стэмы, стварэнне якой азнаменавала завяршэнне Першай сусветнай вайны. Падп?саны 10 жн??ня 1920 года ? горадзе Се?р (Францыя) кра?нам? Антанты ? дзяржавам?, як?я далучыл?ся да ?х (?тал?яй, Япон?яй, Бельг?яй, Грэцыяй, Польшчай, Партугал?яй, Румын?яй, Карале?ствам серба?, харвата? ? славенца?, Х?джазам, Чэхаславак?яй ? Армен?яй), з аднаго боку, ? ?радам Асманскай ?мперы? — з другога. Да часу падп?сання дагавора значная частка Турцы? ?жо была акупаваная войскам? дзяржа? Антанты.

Умовы дагавора

У аснову Се?рскага м?рнага дагавора был? пакладзены ?мовы англа-французскага пагаднення Сайкса-П?ко (1916) ? рашэнн? канферэнцы? дзяржа? у Сан-Рэма (1920).

Па Се?рскаму м?ру колькасць турэцкай арм?? не магла перавышаць 50000 байцо?. Над ф?нансам? Турцы? ?сталё?ва?ся м?жнародны кантроль. Далей, Турцыя страчвала шэраг перш захопленых сельджукам? ? асманам? тэрыторый:

• Турэцк?я кантынентальныя ?ладанн? ? Е?ропе (Усходняя Фрак?я, Адрыянопаль ? Гал?пал?йск? па?востра?) ? астравы Эгейскага мора (за выключэннем астраво? Дадэканес) перадавал?ся Грэцы?;
• Грэцыя таксама атрымл?вала шэраг анклава? у Малой Аз??;
• У малааз?йскай См?рне (з наваколлем) уводз?лася грэчаская адм?н?страцыя. Праз 5 гадо? плеб?сцыт у гэтым анклаве пав?нен бы? канчаткова вырашыць яго прыналежнасць;
• Па?ночны Эп?р далуча?ся да Албан??, над якой усталё?ва?ся пратэктарат ?тал??;
• Канстанц?нопаль ? Зона чарнаморск?х прал?ва? абвяшчал?ся дэм?л?тарызаванай зонай ? перадавал?ся пад м?жнароднае к?раванне;
• Тэрыторыя сучасных С?ры? ? Л?вана перадавалася пад мандат Францы?;
• Тэрыторы? Палесц?ны ? За?ардання, Месапатам?? перадавал?ся як падмандатныя тэрыторы? Вял?кабрытан??;
• Астравы Дадэканес перадавал?ся ?тал??;
• Турцыя адма?лялася ад прэтэнз?й на Арав?йск? па?востра? (Х?джаз) ? кра?ны Па?ночнай Афрык?, прызнавала брытанск? пратэктарат над Ег?птам ? брытанскую анекс?ю К?пра (1878), французск? пратэктарат над Тун?сам ? Марока;
• Меркавалася таксама стварэнне незалежнага Х?джаза;

Мяжа пам?ж Турцыяй ? Армен?яй, вызначаная прэз?дэнтам ЗША Вудра В?льсанам.

• Турцыя прызнавала Армен?ю як ?свабодную ? незалежную дзяржаву?. Турцыя ? Армен?я згаджал?ся падпарадкавацца прэз?дэнту ЗША Вудра В?льсану па арб?тражу гран?ц у межах в?лаета? Ван, Б?тл?с, Эрзурум ? Трапезунд ? прыняць яго ?мовы адносна доступу Армен?? да Чорнага мора (праз Батум?). Праз тэрыторыю Груз?? планавалася пабудаваць чыгунку да Батум?, акрамя таго, Армен?? прадаста?лялася гарантыя транз?тных прыв?лея? ? арэнда частк? батумскага порта.
• Армен?я, Груз?я ? Азербайджан пав?нны был? ?сталяваць свае ?заемныя мяжы шляхам прамых перамо? пам?ж гэтым? дзяржавам?, а пры немагчымасц? дасягнуць згоды шляхам пасярэдн?цтва саюзных дзяржа?.
• Меркавалася таксама стварэнне незалежнага Курдыстана, межы якога пав?нны был? вызначыць сумесна Англ?я, Францыя ? Турцыя.

Тым самым Се?рск? дагавор аф?цыйна афармля? падзел арабск?х ? е?рапейск?х уладання? Асманскай ?мперы?. Се?рск? дагавор бы? успрыняты ? Турцы? як несправядл?вы ? ?калан?яльны?, як в?давочная праява няздольнасц? султана Мехмета VI абараняць нацыянальныя ?нтарэсы. Вял?к? нацыянальны сход Турцы? (створаны ? красав?ку 1920 года ? Ангоры, цяпер Анкара) адмов??ся ратыф?каваць дагавор.

Грэчаск? плакат, прысвечаны адна?ленню г?старычных межа? Грэцы?. На партрэце — Вен?зелас

22 л?стапада 1920 года прэз?дэнт ЗША Вудра В?льсан унос?ць на разгляд саюзн?ка? арб?тражную прапанову, па якой Турцыя пав?нна перадаць Армен?? тэрыторыю плошчай 103 599 км2: дзве трац?ны в?лаета? Ван ? Б?тл?с, амаль увесь в?лает Эрзурум, большую частку в?лаета Трапезунд, у тым л?ку ? порт. Аб’ядна?шыся з ?снуючай у Зака?казз? Рэспубл?кай Армен?яй, незалежная аб’яднаная Армянская дзяржава валодала б тэрыторыяй з плошчай у сукупнасц? звыш 150 тыс. км2, з выхадам да Чорнага мора. Аднак гэта рашэнне ?жо не мела значэння, пакольк? ? верасн? 1920 года Турцыя пачынае буйнамаштабнае ?варванне ? Армен?ю, войск? Мустафы Кемаля (будучага Атацюрка), захап??шы Карс, Александропаль, у канцы л?стапада 1920 года пагражал? самому ?снаванню Армен??. На працягу двух наступных гадо? кемал?сты (акты?на падтрыманыя бальшав?кам?) умацо?вал? свае ваенныя с?лы. У якасц? першага кроку было зроблена новае наступленне на Армен?ю. Адначасова турэцкая арм?я здолела выб?ць з Малай Аз?? грэчаск?я войск? ? падав?ць супрац??ленне курда?; таксама французы был? выб?тыя з К?л?к??; ?тальянцы, як?я стал? да таго часу саюзн?кам? кемал?ста?, сышл? з па?днёва-заходняга ?збярэжжа кра?ны, прычым урад у Канстанц?нопал? застава?ся ? станов?шчы бяздзейнага наз?ральн?ка. 11 кастрычн?ка 1922 года ? партовым горадзе Муданья на Мармуровым моры было заключана новае перам?р’е пам?ж Турцыяй ? Антантай; да падп?сання гэтага пагаднення султанск? ?рад не бы? нават запрошаны.

1 л?стапада султанат наогул бы? скасаваны, султан Мехмет VI заста?ся тольк? ? званн? хал?фа (духо?нага к?ра?н?ка мусульман), а не?забаве (17 л?стапада) пак?ну? кра?ну на борце англ?йскага карабля ?Малая?. На наступны дзень яго пазбав?л? ? звання хал?фа.

Се?рск? дагавор, як? фактычна так ? не ?ступ?? у с?лу, дэ-юрэ цалкам пераста? дзейн?чаць пасля перагляду яго ?мо? на Лазанскай канферэнцы? 1923 года (Лазанск? м?рны дагавор).

Тэрыторы?, адабраныя ад Асманскай ?мперы? па Се?рскаму дагавору

Дзяржавы-набытчык?	Плошча	Насельн?цтва
Вял?кабрытан?я	915 000 км2	3 900 000
Францыя	160 000 км2	3 000 000
Армен?я	95 000 км2	1 400 000
Грэцыя	29 000 км2	950 000
См?рна	20 000 км2	1 000 000
Усяго	1 219 000 км2	10 250 000

Гл. таксама

• Распад Асманскай ?мперы?
• Другая грэка-турэцкая вайна 1919—1922
• Дэкларацыя Бальфура 1917 года
• В?льсана?ская Армен?я

Л?таратура

• Се?рск? м?рны дагавор 1920 // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаяв?на / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 356. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
• Киган Джон. Первая мировая война. — М.: АСТ, 2004. — 576 с. — 4 000 экз. — ISBN 5-170-12437-6.
• F. Schevill. The history of the Balkan Peninsula from the earliest times to the present. — New York: Harcourt, Brace and Company, 1922. [Существуют репринты, некоторые с измененным названием: ISBN 0-405-02774-5, ISBN 0-8369-5908-6, ISBN 0-88029-697-6, ISBN 1-125-56548-9 и др.]
• S. Kostova (сост.). Rulers of the Ottoman Empire. The sultans of the Osman Gazi dynasty. — Sophia: KIBEA publishing co., 2003. ISBN 954-474-329-4.
• Дополнен?е къ энциклопедическому словарю // Ф. Павленковъ. Энциклопедическ?й словарь. — Нью-Йорк, 1956 (перепечатка с изменениями и дополнениями 5-го издания, СПб., 1913).
• Энциклопедический словарь. Т. 3. — М.: Гос. науч. изд-во ?Большая советская энциклопедия?, 1955.

Спасылк?

• Тэкст Се?рскага дагавора (руск.)