贵州村民集资17万宣传乡村旅游
Аповесць м?нулых часо? | |
---|---|
Пов?сть вр?м?нныхъ л?тъ | |
![]() | |
Жанр | г?старычны ф?кшн[d] ? хрон?ка |
А?тар | Нестар Летап?сец |
Мова арыг?нала | старажытнаруская мова |
Дата першай публ?кацы? | XII стагоддзе |
Апубл?каваны ? | ?пацье?ск? летап?с, Ла?рэнце?ск? летап?с ? Радз?в?ла?ск? летап?с |
Персанажы | К?й, Шчэк[d], Хары?[d] ? Лыбедзь |
![]() | |
![]() |
Аповесць м?нулых часо?, Аповесць м?нулых гадо?, Першапачатковы летап?с, Нестара? летап?с — найбольш ранн? з захаваных летап?сных збора? Рус?.
Традыцыйна л?чыцца складзеным манахам Нестарам у К?еве ? XII ст.. Уласна Нестарава рэдакцыя ?Аповесц? м?нулых часо?? да нашых дзён не захавалася. Твор абрываецца на падзеях 1110 г., але анал?з унутранага летап?снага храналаг?чнага разл?ку паказвае, што ён бы? завершаны не раней за 1113 г. Ап?свае г?сторыю Рус? з IX па XIII стагоддзе. Летап?с вядомы ? складзе шэрагу ?ншых летап?сных збора?, як?я захавал?ся ? сп?сах, з як?х лепшым? ? найбольш старым? з’я?ляюцца Ла?рэнце?ск? 1377 г. (2-я рэдакцыя АМЧ за а?тарствам ?гумена Выдуб?цкага манастыра С?львестра, 1116 г.) ? ?пацье?ск? 1420-х гг. (3-я рэдакцыя АМЧ, створаная па загадзе князя Мсц?слава Уладз?м?рав?ча ? 1118 г.). Летап?с увабра? у сябе вял?кую колькасць аповесця?, легенд, вусных паэтычных падання? аб розных г?старычных асобах ? падзеях пачатковай г?сторы? Рус?. Даследчык? XVIII — XIX стст. л?чыл? Нестара першым летап?сцам, а АМЧ — першым летап?сам на Рус?, але больш дасканалае вывучэнне паказала, што ?снавал? летап?сныя зборы, як?я папярэдн?чал? АМЧ, а сама аповесць не з’я?ляецца адз?ным творам.
А. А. Шахмата?, пара?но?ваючы тэкст ?Аповесц?...? з На?гародск?м I летап?сам, прыйшо? да высновы, што асновай для АМЧ паслужыл? ранейшыя зводы. У На?гародск?м летап?се, напрыклад, адсутн?чаюць звестк? пра дагаворы з В?зантыяй, а некаторыя сюжэты ?стотна адрозн?ваюцца: Алег называецца ваяводам ?гара, а не самастойным князем[1].
?Аповесць? ап?свае падзе? ?сяго рэг?ёна, дзе ? тыя часы жыл? ?сходн?я славяне ? балты. Праз прызму хрысц?янскага светапогляду летап?с ?мкну?ся ап?саць г?сторыю ?сходн?х славян як г?сторыю Рус? з цэнтрам у К?еве, падкрэсл?ваючы яе ро?насць з ?ншым? хрысц?янск?м? кра?нам? Е?ропы. Твор дзел?цца на дзве частк?. Першая — без храналог?? — вядзе аповед ад часо? б?блейскага прабацьк? Ноя, як? адз?ны са сваёй сям’ёй выратава?ся ? ка?чэгу пасля Сусветнага Патопу. Сыны Ноя — С?м, Хам, Афет (Яфет) — раздзял?л? пам?ж сабой усю вызваленую ад вады зямлю. Славяне з’я?ляюцца нашчадкам? Афета: яны, як ? грэк?, германцы, балты, належаць да агульнай сям’? е?рапейск?х народа?.
Нестар ц?кав?цца лёсам славянск?х народа? у далёк?м м?нулым — у V—V? стагоддзях, гаворыць пра рассяленне ?сходн?х славянск?х плямёна? у басейне вял?к?х рэк. На самай справе гаворка ?дзе не пра асобныя плямёны, а пра давол? вял?к?я саюзы, як?я ?ключал? ? сябе па 120—150 розных рода? ? плямёна?. Нестар тлумачыць некаторыя ?х назвы, напрыклад, тыя, што ?сел?? ? лясах, называюцца дра?лянам?, а тыя, што па рацэ Дзв?не, — палачанам? — ад рэчк? Палаты, якая ?падае ? Дзв?ну. Ад ?х жа паходзяць ? крыв?чы, што ?сел?? па Волзе, у вярхо?ях Дзв?ны ? ? вярхо?ях Дняпра. Расповед пра рассяленне славянск?х плямёна? у асно?ным супадае з сучасным? археалаг?чным? дадзеным?.
Падкрэсл?ваючы роднасць славянск?х плямёна?, Нестар адзначае ? адрозненн? м?ж ?м? як у паходжанн?, так ? ? культуры. Радз?м?чы ? вяц?чы, падкрэсл?вае ён, з роду ляха?, у як?х было два браты Радз?м ? Вятка. Радз?м са сва?м родам ?се?? па рацэ Сож, а Вятка — па рацэ Ака.
Другая частка летап?снага зводу — храналаг?чная. Выкладанне матэрыялу вядзецца ?жо пагадова. У вын?ку складваецца ?ражанне пра г?сторыю як пра непары?ны, паслядо?ны ланцуг падзей. Летап?с аф?цыйна пачынае г?сторыю Старажытнай Рус? з 862 года — ад канкрэтнай падзе?: запрашэння жыхарам? Но?гарада на княжанне ?нука ?х памерлага князя Гастамысла — Рурыка, бацька якога бы? князем палабск?х славян. Г?сторыя ж Беларус? пачынаецца ад моманту заснавання першага горада на яе тэрыторы? — Полацка.
Г?сторы? К?е?скага ? Полацкага княства? паказваюцца звязаным? непары?на, хоць вельм? часта — драматычна. Пра?нук Рурыка Уладз?м?р Святаслав?ч у барацьбе за ?ладу заб?? полацкага князя Рагвалода, с?лаю ?зя? шлюб з яго дачкой Рагнедай ? авалода? прастолам бацьк? ? К?еве. А ? 988 годзе ён жа хрысц?? Русь. У Рагнеды ? Уладз?м?ра было чатыры сыны ? дзве дачк?. Рагнеда пакутавала ? палацы Уладз?м?ра, бо не магла дараваць яму жорсткага абыходжання з ёю ? смерц? бл?зк?х. Кал? ? 988 годзе Уладз?м?р хрысц?? Русь, ён запатрабава? ад в?зантыйскага ?мператара Вас?ля ?? яго сястру Ганну сабе ? жонк?. Таму Рагнеду са старэйшым сынам ?зяславам ён адправ?? у горад ?зясла?ль, спецыяльна для ?х пабудаваны ? водападзеле пам?ж басейнам? Дняпра ? Нёмана.
Тут Рагнеда заснавала ц? не першы ва Усходняй Е?ропе жаночы манастыр ? стала ?гуменняй у ?м. Адсюль ? пачало пашырацца па Полацкай зямл? хрысц?янства. А Уладз?м?р адда? сыну ?зяславу ? княжанне горад Полацк, вотчыну дзеда Рагвалода ? мац? Рагнеды. У 992 годзе ?зясла? хрысц?? палачан. Рагнеда памерла ? 1000 годзе, а ? 1001 — ?зясла?. У летап?се ён характарызуецца як кн?жн?к ? асветн?к, першы па-е?рапейску адукаваны ?ладар з ус?х усходнеславянск?х князё?.
Адз?н з самых яскравых вобраза? у летап?сным зводзе — полацк? князь Усясла? Чарадзей, найбольш упарты супрац??н?к К?ева. Яго жыццё перапо?нена ?дачам? ? ня?дачам?, падзеям? радасным? ? драматычным?. Як сведчыць летап?с, Усясла? — самая вел?чная асоба за ?весь час ?снавання Полацкай зямл?. Летап?с апавядае пра аднос?ны к?е?ск?х князё? ? ?х родз?ча полацкага князя Усяслава.
Пра?нук Рагнеды князь Усясла? бы? народжаны ад чара?н?цтва ? ме? нейк? своеасабл?вы знак на галаве. Волхвы папярэджвал?, як згадвае Нестар, пра незвычайны лёс будучага князя. Пакуль бы? жывы Ярасла? Мудры, брат яго дзеда ?зяслава, Усясла? паводз?? сябе спакойна, ды ? пазней таксама, але з 1066 года пача? вайну з Яраслав?чам? — сынам? Яраслава Мудрага. У 1067 годзе войск? Яраслав?ча? ? Усяслава сышл?ся ? ба? на рацэ Ням?зе, у вын?ку полацк? князь страц?? шмат людзей. Бы? заключаны м?р, княз? цалавал? крыж, клял?ся, што не парушаць згоду, але ?зясла? Яраслав?ч вераломна захап?? Усяслава з сынам?, адвёз у К?е? ? пасадз?? там у склеп.
У 1068 годзе качавыя плямёны, што з’яв?л?ся на па?днёвых межах К?е?скай дзяржавы, — пола?цы — нанесл? паражэнне Яраслав?чам. К?я?ляне запатрабавал? ? ?зяслава зброю, каб ?сц? супраць ворага?, але ?зясла? адмов??ся ? збег з К?ева да паляка?. Жыхары горада вызвал?л? Усяслава, ? ён княжы? тут сем месяца?, але ?сё ж вымушаны бы? пак?нуць К?е?, кал? да яго падступ?? ?зясла? з польск?м войскам. У далейшым Усясла? працягва? барацьбу з Яраслав?чам? з пераменным поспехам.
У летап?се выклад давол? лакан?чны ? амаль без каментарыя?.
Мастацк?я асабл?васц?
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]Тэкст ?Аповесц? м?нулых гадо?? вылучаецца спалучэннем манументальна-г?старычнага стылю з элементам? эп?чнага ? рэал?стычнага апавядання. Г?пербал?заваныя вобразы, характарыстык? героя? праз гало?ныя ?чынк?, зборныя рысы — усё гэта перакл?каецца з фальклорнай традыцыяй. У асобных месцах можна адзначыць ?мкненне да канкрэтызацы? падзей ? асоб, што надае тэксту рэал?стычную насычанасць, не парушаючы агульную с?мвал?чную структуру апавядання.
Беларуск?я пераклады
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]- ВОСЬ АПОВЕСЦ? М?НУЛЫХ ГАДО?: АДКУЛЬ ПАЙШЛА РУСКАЯ ЗЯМЛЯ, ХТО ? К?ЕВЕ ПЕРШЫМ ПАЧА? КНЯЖЫЦЬ, ? АДКУЛЬ РУСКАЯ ЗЯМЛЯ ПА?СТАЛА. Пераклад Уладз?м?ра Кароткага ? Жанны Некрашэв?ч-Кароткай.
Зноск?
- ↑ Шахматов А. А. ?Повесть временных лет? и ее источники (руск.) // ТОДРЛ. 1940. Т. 4. С. 9–150; Ён жа. Разыскания о древнейших летописных сводах (руск.). Спб., 1908.
Л?таратура
[прав?ць | прав?ць зыходн?к]- Шамяк?на Т. ?. Л?таратура эпох? Сярэднявечча // Беларуская л?таратура: вучэб. дапам. для 9-га кл. устано? агул. сярэд. адукацы? з беларус. ? рус. мовам? навучання / пад рэд. В. П. Рагойшы. — М?нск: Нац. ?н-т адукацы?, 2011.
- Рэд.: В. А. Чамярыцк?. Г?сторыя беларускай л?таратуры XI—XIX стагоддзя?. — 2-е выданне. — Мн.: Беларуская навука, 2007. — Т. 1. — С. 46—50.